Şeyh Şazeli Hazretleri kimdir?

Şeyh Şazeli Hazretleri: Hayatı, Şazeliye Tarikatı ve Kuzey Afrika’daki İzleri

İslam dünyasının manevi hayatına derin izler bırakan önemli şahsiyetlerden biri olan Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazeli Hazretleri (rahmetullahi aleyh), Şazeliye tarikatının kurucusu ve tasavvuf düşüncesinin önde gelen temsilcilerindendir. Hayatı boyunca ilim, irfan ve zühd ile yoğrulmuş, Kuzey Afrika’dan tüm dünyaya yayılan bir manevi miras bırakmıştır. Bu yazımızda, Şeyh Şazeli’nin hayatını, Şazeliye tarikatının doğuşunu, zikir anlayışını ve Kuzey Afrika’daki etkilerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Şeyh Şazeli’nin Hayatı ve Nesebi

Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazeli, Hicri 593 (Miladi 1196-1197) yılında Tunus’un Gabes şehri yakınlarındaki Gomara köyünde dünyaya gelmiştir. Tam adı Ebu’l-Hasan Ali bin Abdullah bin Abdülcebbar eş-Şazeli el-Haseni’dir. Şazeli nisbesi, Tunus’un Şazele köyüne aittir. Soyunun Hz. Hasan’a (radiyallahu anh) dayandığı rivayet edilir. Küçük yaşlardan itibaren zekası ve öğrenme kabiliyeti ile dikkat çeken Şeyh Şazeli, Kur’an-ı Kerim’i ezberlemiş ve dini ilimlerde derinleşmiştir.

İlk eğitimini doğduğu bölgede alan Şeyh Şazeli, daha sonra Tunus ve İskenderiye gibi önemli ilim merkezlerine seyahat ederek dönemin önde gelen alimlerinden dersler almıştır. Fıkıh, hadis, tefsir ve kelam gibi ilimlerde kendini geliştirmiş, aynı zamanda tasavvufi eğilimleri de belirginleşmeye başlamıştır.

Tasavvufi Yolculuğu ve Hırka Giymesi

Şeyh Şazeli’nin tasavvufi yolculuğu, genç yaşlarda manevi bir arayışla başlamıştır. Rivayetlere göre, bir gece rüyasında kendisine “Ey Ali, Allah’ın velilerinden birine git ve ona teslim ol” denilmiştir. Bu rüya üzerine Şeyh Şazeli, Abdüsselam bin Meşiş el-Haseni (rahmetullahi aleyh) ile karşılaşmış ve ona intisap etmiştir. Abdüsselam bin Meşiş, Şeyh Şazeli’yi manevi olarak eğitmiş ve ona Şazeliye tarikatının temel prensiplerini öğretmiştir. Şeyh Şazeli, Abdüsselam bin Meşiş’ten hırka giymiş ve onun halifesi olmuştur.

Abdüsselam bin Meşiş’in vefatından sonra Şeyh Şazeli, irşad faaliyetlerine başlamış ve birçok talebe yetiştirmiştir. Özellikle Kuzey Afrika’da büyük bir etki yaratmış ve Şazeliye tarikatının yayılmasına öncülük etmiştir.

Şazeliye Tarikatının Doğuşu ve Temel İlkeleri

Şazeliye tarikatı, Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazeli tarafından kurulan ve onun öğretileri üzerine şekillenen bir tasavvuf yoludur. Tarikatın temelinde, Allah’a (celle celaluhu) yakınlaşmak, nefsi terbiye etmek ve ahlakı güzelleştirmek yatar. Şazeliye tarikatının temel ilkeleri şunlardır:

• Takva: Allah’tan korkmak ve haramlardan sakınmak.
• Zühd: Dünyaya değer vermemek ve ahirete yönelmek.
• Tevekkül: Her işte Allah’a güvenmek ve O’na sığınmak.
• Rıza: Allah’ın takdirine razı olmak ve O’ndan gelen her şeyi hoş karşılamak.
• Şükür: Allah’a nimetlerinden dolayı sürekli şükretmek.

Şazeliye tarikatı, diğer tarikatlardan farklı olarak, dünyadan el etek çekmeyi değil, dünya içinde Allah’ı zikretmeyi ve O’na kulluk etmeyi esas alır. Şeyh Şazeli, talebelerine “Allah’ı unutmayın, O da sizi unutmasın” şeklinde nasihat ederdi.

Şeyh Şazeli’nin Zikir Anlayışı

Şeyh Şazeli Hazretleri, zikre büyük önem vermiş ve talebelerine zikri sürekli yapmalarını tavsiye etmiştir. Onun zikir anlayışı, sadece dil ile yapılan bir tekrar değil, kalp ile yapılan bir tefekkürdür. Şeyh Şazeli, zikrin kalbi temizlediğine, nefsi terbiye ettiğine ve Allah’a yakınlaştırdığına inanıyordu.

Şazeliye tarikatında zikir, genellikle sessiz (hafi) olarak yapılır. Ancak bazı durumlarda, yüksek sesle (cehri) zikir de yapılabilir. Zikirde kullanılan kelimeler genellikle “La ilahe illallah”, “Allah”, “Hu” gibi Allah’ın isimleridir. Zikir esnasında, kalbin Allah’a yönelmesi ve O’nun huzurunda olduğunun hissedilmesi önemlidir.

Şeyh Şazeli, zikrin faydalarını şu şekilde açıklamıştır:

• Kalbi temizler ve nurlandırır.
• Nefsi terbiye eder ve kötü huylardan arındırır.
• Allah’a yakınlaştırır ve O’nun rızasını kazandırır.
• İnsanı dünya ve ahirette mutlu eder.

Kuzey Afrika’daki Etkisi ve Yayılması

Şeyh Şazeli Hazretleri, Kuzey Afrika’da büyük bir etki yaratmış ve Şazeliye tarikatının yayılmasına öncülük etmiştir. Onun öğretileri, kısa sürede Tunus, Mısır, Cezayir, Fas ve Libya gibi ülkelere yayılmıştır. Şazeliye tarikatı, özellikle alimler, aydınlar ve halk arasında büyük bir kabul görmüştür.

Şeyh Şazeli’nin talebeleri ve halifeleri, onun vefatından sonra da Şazeliye tarikatının yayılması için büyük çaba göstermişlerdir. Onlar, medreseler kurmuşlar, kitaplar yazmışlar ve irşad faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Bu sayede, Şazeliye tarikatı, Kuzey Afrika’nın en önemli tasavvufi hareketlerinden biri haline gelmiştir.

Şazeliye tarikatı, Kuzey Afrika’da sadece manevi bir etki yaratmakla kalmamış, aynı zamanda sosyal ve kültürel hayata da önemli katkılar sağlamıştır. Şazeliye şeyhleri, toplumun sorunlarına çözüm bulmaya çalışmışlar, ihtiyaç sahiplerine yardım etmişler ve eğitim faaliyetlerine destek vermişlerdir.

Vefatı ve Mirası

Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazeli Hazretleri, Hicri 656 (Miladi 1258) yılında Mısır’ın Humaysera şehrinde vefat etmiştir. Kabri, günümüzde ziyaretgah olarak kullanılmaktadır.

Şeyh Şazeli, hayatı boyunca ilim, irfan ve zühd ile yoğrulmuş, Kuzey Afrika’dan tüm dünyaya yayılan bir manevi miras bırakmıştır. Şazeliye tarikatı, günümüzde de dünyanın birçok yerinde faaliyet göstermekte ve insanlara manevi rehberlik yapmaktadır. Şeyh Şazeli’nin öğretileri, hala tasavvuf ehli tarafından ilgiyle takip edilmekte ve onun hayatı, örnek bir Müslüman ve mürşid olarak kabul edilmektedir.

Sonuç

Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazeli Hazretleri, İslam dünyasının önemli manevi şahsiyetlerinden biridir. Onun kurduğu Şazeliye tarikatı, Kuzey Afrika’da büyük bir etki yaratmış ve günümüzde de dünyanın birçok yerinde faaliyet göstermektedir. Şeyh Şazeli’nin hayatı, zikir anlayışı ve öğretileri, tasavvuf yoluna girmek isteyenler için önemli bir rehberdir.